Znani tarnowianie

Józef Zachariasz BEM (1794 – 1850)
generał wojsk polskich w powstaniu listopadowym, naczelny wódz armii węgierskiej wiosny ludów, bohater obu narodów, praktyk i teoretyk artylerii, założyciel w 1835 r. Polskiego Towarzystwa Politechnicznego w Paryżu, którego tradycje kontynuuje od 1945 roku Naczelna Organizacja Techniczna.    

 

 

 

 

Jan BIELATOWICZ (1913 – 1965)
żołnierz, poeta, prozaik, krytyk, bibliograf

 

 

 

 

 

Roman BRANDSTAETTER (1906 – 1987)
pisarz katolicki, poeta, dramaturg, tłumacz, wybitny znawca Biblii

 

 

 

 

Jerzy BRAUN (1901 – 1975)
harcerz, poeta, pisarz, filozof, działacz polityczny, autor pieśni harcerskiej „Płonie ognisko w lesie”, napisanej w Tarnowie.

 

 

 

 

 

Kazimierz BRODZIŃSKI (1791 – 1835)
poeta, tłumacz, publicysta, prekursor romantyzmu, historyk i teoretyk literatury, esteta i krytyk literacki, pedagog

 

 

 

 

Ks. Józef CHRZĄSZCZ (1884 – 1935)
wychowawca i przyjaciel młodzieży, prezes sodalicji mariańskich, działacz społeczny i patriotyczny

 

 

 

 

Adam CIOŁKOSZ (1901 – 1978)
działacz harcerski, żołnierz publicysta przywódca PPS w kraju i na emigracji, poseł

 

 

 

 

Kasper CIOŁKOSZ (1875 – 1942)
profesor gimnazjalny inicjator założenia biblioteki publicznej działacz społeczny i ludowy, polityk PPS

 

 

 

 

Danuta Czech (1922 – 2004)

Związana z Tarnowem, ukończyła gimnazjum św. Kingi w Tarnowie (1939 r.), a dwa lata później tarnowską Szkołę Handlową. Zmarła w wieku 82 lat w Tarnowie i została pochowana na mościckiej nekropolii.

W 1955 roku rozpoczęła pracę w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Zajmowała w nim różne stanowiska, przed odejściem na emeryturę była zastępcą dyrektora. Przede wszystkim poświęciła się jednak pracy naukowej. Występowała też jako rzeczoznawca przed sądami w Niemczech w procesach przeciwko byłym esesmanom, członkom załogi KL Auschwitz.

Dziełem jej życia była licząca blisko 1000 stron praca „Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz”, stanowiąca podstawowe kompendium wiedzy o Auschwitz. Nad dziełem tym pracowała niemal do ostatnich lat życia, także po przejściu na emeryturę.

Więcej: https://tarnow.pl/Dla-mieszkancow/Aktualnosci/Miasto/Kronikarka-wydarzen-w-KL-Auschwitz

 

 

Franciszka CZERNECKA (1881 – 1963)
dyrektorka szkoły, działaczka ZHP i Tajnej Organizacji Nauczycielskiej

 

 

 

 

Stanisława CZERNECKA (1898 – 1968)
pedagog, działaczka ZHP, Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, ps. CZERMCHA

 

 

 

Charles (Karol) DENNER (1926 – 1995)
popularny i ceniony francuski aktor; urodził się w Tarnowie w rodzinie żydowskiej.  

Więcej na: http://archiwum2008-2014.tarnowskikurierkulturalny.pl/tar_na_ekranie.htm

 

 

Elżbieta DRUŻBACKA (ok. 1695 – 1765)
poetka zwana: Safoną słowiańską, muzą sarmacką

 

 

 

 

 

Jacek DUKAJ – polski pisarz, autor literatury fantastycznej. Urodził się 30 lipca 1974 w Tarnowie. Ukończył III Liceum Ogólnokształcące imienia Adama Mickiewicza w Tarnowie. Na podstawie jego opowiadania “Katedra” Tomasz Bagiński nakręcił nominowany do nagrody Oskara krótkometrażowy animowany film.

 

 

Józef Edward DUTKIEWICZ (1903 – 1968)
artysta malarz, konserwator zabytków, historyk i teoretyk sztuki, wybitny pedagog, organizator życia naukowego, muzealnik

 

 

 

 

 

Prof. Roman DZIEŚLEWSKI (1863-1924)
Pierwszy polski profesor elektrotechniki w historii elektryki, twórca nauczania elektrotechniki na poziomie akademickim. Autor polskiego, akademickiego podręcznika elektrycznego oraz pierwszego uczelnianego laboratorium elektrotechnicznego. Organizator pierwszego Oddziału Elektrotechnicznego kształcącego inżynierów elektryków. Jeden z pierwszych twórców polskiego słownictwa elektrotechnicznego. Wybitny działacz społeczny i samorządowy.

Urodził się 18 stycznia 1863 r. w Tarnowie. Był jednym z trzech synów Hieronima i Gabrieli z Morawskich. W 1878 r., w wieku 15 lat ukończył z odznaczeniem szkolę realną w Jarosławiu, następnie studiował na Wydziale Budowy Machin Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Dyplom inżyniera, z odznaczeniem, uzyskał w 1883 r. mając 20 lat a w 1901 roku w wieku 28 lat, został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego elektrotechniki i kierownika Katedry Elektrotechniki (nominacje polskich profesorów elektryków na Politechnice Warszawskiej możliwe były dopiero w 1919 r.). Został on pierwszym polskim profesorem elektrotechniki na ziemiach Polski w czasie kiedy na świecie nastąpił szybki rozwój elektrotechniki prądu przemiennego. W roku akademickim 1901/1902 został rektorem Szkoły Politechnicznej we Lwowie (Politechniki Lwowskiej).

W 1892r. był autorem studialnego opracowania „Sprawozdanie w sprawie kolei elektrycznej w mieście Lwowie”. W 1894 r., w 50-tą rocznicę utworzenia Szkoły Politechnicznej zorganizowano we Lwowie Pierwszą Wystawę Krajową. Prof. R. Dzieślewski był członkiem Komitetu Organizacyjnego (sekcja maszynowa i elektrotechniczna). W dniu 31 marca 1894 r. we Lwowie pojawił się tramwaj elektryczny. Był to pierwszy tramwaj elektryczny w Austro-Węgrzech, pierwszy na polskich ziemiach. Roman Dzieślewski, będąc przez 16 lat członkiem Rady Stołecznego Miasta Lwowa, był referentem różnorodnych spraw technicznych miasta, m.in. dotyczących rzeźni, wodociągów, gazowni i elektrowni. W 1905 r. opublikował w „Słowie Polskim” szereg artykułów na temat udziału, organizacji i stanowiska urzędów technicznych w administracji miasta Lwowa, a w 1910 r. przedstawił 2 projekty reformy Miejskiego Urzędu Budowniczego. W czasie wojny założył w 1915 r. demokratyczny Związek Stałej Delegacji Pracowników Państwowych i był jego prezesem. Utworzona też została społeczno-charytatywna organizacja Przystań Pracowników Państwowych, która była rzecznikiem interesów tych pracowników wobec państwa. Był także współzałożycielem Zakładów Wodociągowych w naftowym Zagłębiu Borysławskim.

W małżeństwie z Marią Jadwigą Ipohorską-Lankiewicz (ślub 2 marca 1897) miał troje dzieci: Danutę, Grażynę i Zygmunta Powałę-Dzieślewskiego por. dypl. Zmarł 8 lipca 1924r., we wsi Kasinów

 

 

Ksiądz Walenty GADOWSKI (ur. w 1861 r. w Nowym Wiśniczu zm. w 1956 r. w Bochni) – Twórca Orlej Perci w Tatrach Wysokich
Ukończył Gimnazjum w Tarnowie (obecnie I LO) a następnie w 1884 roku Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie. W latach 1903-1906 wytyczył najtrudniejszy szlak w polskich górach – Orlą Perć w Tatrach Wysokich. W roku 1926 z jego inicjatywy wytyczono tzw. “Pienińską Orlą Perć”, czyli szlak niebieski od Sokolicy do Trzech Koron. Ponadto jako pierwszy wszedł na Małą Buczynową Turnię, Wielką Buczynową Turnię oraz Kozie Czuby a w 1911 roku jako pierwszy człowiek w historii wszedł na Rysy zimą. W 1924 r. w Tarnowie założył Oddział Tarnowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Od 1890 r. przez 40 lat urządzał liczne wycieczki i wspinaczki w Tatrach.

 

Jan GŁUSZAK ps. DAGARAMA (1937 – 2000) – urodzony w Tarnowie polski architekt, przedstawiciel futuryzmu, poeta i filozof. Obecnie uznawany za jednego z najwybitniejszych twórców polskiej architektury futurologicznej. Przeczytaj artykuł Jan Głuszak – Dagarama autorstwa Jerzego Reutera na http://tarnowskikurierkulturalny.blox.pl

 

 

 

 

 

Maurycy Jan Kamil GODOWSKI (1877 – 1952)
pedagog, działacz harcerski i oświatowy, wiceprezes Towarzystwa Szkoły Ludowej

 

 

 

 

 

Jan GOMOŁA (1913 – 1985)
żołnierz kampanii wrześniowej i armii krajowej, ps. “Jawor”, działacz Związku Inwalidów Wojennych i NSZZ “Solidarność”

 

 

 

 

 

Julian Maciej GOSLAR (1820 1852)
działacz rewolucyjny i demokratyczny, autor broszur politycznych i poezji więziennych

 

 

 

 

 

Stefania Melania HANAUSEK (1915 – 1941)
członkini ZWZ, więziona przez Gestapo

 

 

 

 

 

 

Ksiądz profesor Michał HELLER
Tarnowianin, urodzony w Tarnowie 12 marca 1936 roku, jako pierwszy Polak został laureatem jednej z najbardziej prestiżowych nagród na świecie – Nagrody Templetona www.templetonprize.org (“teologicznego Nobla”), przyznawanej za pokonywanie barier między nauką a religią.

Ksiądz profesor jest absolwentem tarnowskiego Seminarium Duchownego, a także pierwszym dziekanem Wydziału Teologicznego w Tarnowie. Jest światowej sławy fizykiem, kosmologiem, filozofem i teologiem, członkiem m.in. Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego i Papieskiej Akademii Nauk, Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, International Society for General Relativity and Gravitation, European Physical Society, Center for Theology and the Natural Science. Jest również autorem i współautorem kilkuset publikacji naukowych, wykładowcą Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.
Poprzez swoje osiągnięcia ksiądz profesor Heller porównywany jest do Alberta Einsteina czy Mikołaja Kopernika.

Uchwałą nr XXI/299/2008 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 15 maja 2008 r. ks. profesor Michał Heller otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Tarnowa. Ponadto podczas inauguracji obchodów Roku Miasta Tarnowa 8 marca 2010 roku ksiądz profesor został kolejnym Ambasadorem Tarnowa.

 

 

Ks. Stanisław INDYK (1902 – 1982)
proboszcz parafii i budowniczy kościoła, organizator akcji charytatywnej i ośrodka tajnego nauczania ps. “Stanisław Cyran”

 

 

 

 

Edward JANTON (1911 – 1979)
drukarz, członek Armii Krajowej, więzień obozów koncentracyjnych

 

 

 

 

 

Stefan Kazimierz JARACZ (1883 – 1945)
aktor, dyrektor teatru “Ateneum”, pisarz, publicysta

 

 

 

 

 

 

Mieczysław JASTRUN (1903 – 1983)
poeta, prozaik, eseista, tłumacz

 

 

 

 

 

Karol KACZKOWSKI (1822 – 1884)
adwokat, działacz społeczny i polityczny, pozytywista

 

 

 

 

 

 

 

Józef Władysław KROGULSKI (4.10.1815, Tarnów – 9.01.1842, Warszawa)
Kompozytor i pianista; koncertował już jako 10-letni chłopiec; odbył studia kompozytorskie u J. Elsnera i K. Kurpińskiego; osiadł w Warszawie, od 1838 prowadził tam chór w kościele Pijarów; pozostawił muzykę kościelną (10 mszy, kantaty, Miserere, Requiem, Oratorium na Wielki Piątek ), nadto zbliżone stylem do kompozycji F. Lessla utwory orkiestrowe i fortepianowe (m.in. 2 koncerty) oraz komediooperę Oj, żoneczko (Warszawa 1833).

 

Pełna biografia na: http://www.bibliotekapiosenki.pl/Krogulski_Jozef_Wladyslaw

 

 

 

Franciszek KRUSZYNA (1889 – 1940)
inżynier, rolnik, legionista, pedagog, organizator w Tarnowie tajnego nauczania i Służby Zwycięstwu Polski, kapitan Związku Walki Zbrojnej

 

 

 

 

Władysław Aleksander LANGNER (1896 – 1972)
współzałożyciel w Tarnowie Polskiej Drużyny Strzeleckiej, dowódca obrony Lwowa, generał dywizji

 

 

 

 

 

Spycymir LELIWITA (1280?-1352) – założyciel Tarnowa
O pierwszym okresie życia Spycimira nie można powiedzieć nic pewnego. Być może on sam lub jego nieznany nam z imienia ojciec przyłączył się do zwolenników księcia Władysława Łokietka, który jesienią 1304 r. wraz z posiłkami węgierskimi wkroczył do Małopolski. Piastowski książę z rozpoczął wtedy decydującą walkę z królem Wacławem II Przemyślidą o supremację w jednoczącym się Królestwie Polskim. Największe poparcie Łokietek otrzymał właśnie w ziemi sandomierskiej wśród uboższej części szlachty, duchowieństwa i chłopstwa. Wiadomo, że jako pierwsza została przez zwolenników księcia Władysława opanowana Wiślica i jej okolice, skąd wywodziła się rodzina Spycimira. Nie wiemy jednak, czy kariera komesa Spycimira rozpoczęła się od jego osobistego i czynnego poparcia Łokietka, czy też znalazł się w jego otoczeniu dzięki zasługom swojego nieznanego nam ojca. Cały tekst dr Krzysztofa Moskala Leliwita Spycimir (1280?-1352) – założyciel i właściciel miasta Tarnowa na stronach Moje Miasto Tarnów .

 

 

 

 

 

Norbert LIPPÓCZY (1902 – 1996)
kolekcjoner, znawca sztuki ludowej, bibliofil, założyciel Tarnowskiego Towarzystwa Przyjaciół Węgier

 

 

 

 

 

Gabriel MORVAY (1934 – 1988)
Gabriel Stanisław Morvay urodził się 16 lipca 1934 r. w Tarnowie, a zmarł 16 września 1988 r.
w Sabadell (Hiszpania). Absolwent warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, w 1958 r. podejmuje decyzję o ucieczce z bloku komunistycznego. Po uzyskaniu statusu uchodźcy politycznego osiada w Paryżu i zbliża się do środowiska skupionego w École des Beaux-Arts.
W latach 60-tych i 70-tych podróżuje po Europie, zatrzymując się na dłużej w Rzymie, hiszpańskim Sabadell oraz w Casalmaggiore (północne Włochy). Wraz z utworzoną przez siebie
w Sabadell grupą Gallot realizuje w 1960 r. w Barcelonie szereg zdarzeń w rodzaju “malarstwa akcji”. Wystawia w Paryżu, Rzymie, Luksemburgu, Sabadell. Jest autorem powstałego w 1977 r. tomiku opowiadań La Chambre de Pauline.

Malarstwo Morvay’a można ująć w cztery wyraźnie dające się wyróżnić etapy, począwszy od doświadczeń ze sztuką informel w paryskim okresie schyłku lat 50-tych i początku lat 60-tych, poprzez powrót do malarstwa formy, a następnie długi, trwający 17 lat (1967-1984) etap poszukiwań nowego języka malarskiego. Powstałe wówczas obrazy, oscylujące wokół pejzażu i scenerii środowisk wielkomiejskich zaskakują odkrywaną w nich liryką. Ostatnie lata twórczości (1984-1988) znamionuje zwrot ku radykalnemu ekspresjonizmowi, kulminujący w wizji miasta imaginatywnego, które staje się niejako metaforą ludzkiego losu – wielkim “fryzem życia”, jak określa to badaczka jego działalności, prof. Maria Josep Balsach z uniwersytetu w Gironie (Hiszpania). W Polsce praktycznie nieznany, Gabriel Morvay jest artystą budzącym coraz większe zainteresowanie i uznanie krytyków w krajach, z którymi był najbliżej związany – w Hiszpanii, Francji i we Włoszech. Muzeum Okręgowe w Tarnowie od kilku lat przywraca postać Morvay’a polskiej kulturze, organizując wystawy jego prac w rodzinnym mieście.

 

 

Agata MRÓZ-OLSZEWSKA (1982 – 2008)
Urodzona 7 kwietnia 1982 roku w Dąbrowie Tarnowskiej, dzieciństwo i młodość spędziła w Tarnowie. W latach 1995-1997 grała w siatkówkę w klubie Tarnovia Tarnów. Reprezentantka Polski i zdobywczyni złotych medali na Mistrzostwach Europy w piłce siatkowej kobiet w 2003 i 2005 roku. Zmarła w wieku 26 lat, została pochowana na cmentarzu w Tarnowie-Krzyżu, w pierwszą rocznicę swojego ślubu; 9 czerwca 2008.

 

 

 

 

KAROL OLSZEWSKI (1846-1915), chemik i fizyk, jeden z najwybitniejszych odkrywców w dziejach polskiej nauki, absolwent Gimnazjum I w Tarnowie (dziś I LO), profesor UJ, wynalazca i prekursor światowej kriogeniki, współautor metody skraplania gazów, dwukrotnie (w 1904 i 1913) nominowany do Nagrody Nobla.

 

 

 

Wincenty MUCHA (1910 – 1978)
harcmistrz, komendant hufca, założyciel Szarych Szeregów w Mościcach ps. “Żmudziński”, “Ponury”, “Komar”

 

 

 

 

 

Antoni REISING (1905 – 1975)
artysta malarz, scenograf, współzałożyciel tarnowskiego teatru

 

 

 

 

 

Wilhelm SASNAL
Wilhelm Sasnal, uznawany przez wielu krytyków za czołowego malarza swojego pokolenia, urodził się w 1972 roku w Tarnowie.
W latach 90-tych ubiegłego wieku studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej oraz malarstwo na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Malarz, rysownik, filmowiec i twórca komiksów. W 1999 roku otrzymał Grand Prix na Biennale Malarstwa “Bielska Jesień”, w 2003 roku nagrodę “Pegaza” w dziedzinie sztuki.
W 2006 znalazł się na liście 100 najważniejszych młodych artystów świata magazynu sztuki współczesnej “Flash Art”. 16 listopada 2006 Wilhelm Sasnal otrzymał nagrodę im. Vincenta van Gogha.

 

 

Ignacy Schipper (1884-1943)
Urodził się w Tarnowie, zginął na Majdanku. Był prawnikiem, historykiem, orientalistą, jednym z twórców nowoczesnej historiografii polskich żydów. Czołowa postać inteligencji żydowskiej dwudziestolecia międzywojennego, poseł na Sejm Ustawodawczy i Sejm I kadencji.

 

Jan SZCZEPANIK (1872-1926)
genialny technik, wynalazca fotografii kolorowej, prekursor telewizji, zwany polskim Edisonem.

 

 

 

 

Józef SZUSZKIEWICZ (1912 – 1982)
artysta malarz, grafik, aktor, nauczyciel

 

 

 

Hetman Jan TARNOWSKI (1488-1561)
Hetman Jan Tarnowski to najwybitniejszy przedstawiciel całego rodu Leliwitów

Biografia hetmana http://www.tarnowskieinfo.pl/news/5278,jan-amor-tarnowski-1488-1561.html

Pogrzeb hetmana http://www.tarnowskieinfo.pl/news/5296,tarnowskie-kroniki-5-pogrzeb-hetmana-jana-tarnowskiego-sierpien-1561-r.html

 

 

Mark M. Dintenfass (1872-1933)

Urodzony w Tarnowie, skąd wyemigrował do USA pod koniec XIX w. Dintenfass współtworzył dwa studia filmowe – Universal i Warner Bros. Był jedynym człowiekiem, który stworzył dwa do dzisiaj istniejące, olbrzymie konglomeraty medialne. Wytwórnię Warner Brothers uratował od bankructwa a Universal Studios nie powstałoby, gdyby Carl Laemmle i Pat Powers z Irlandii nie zaprosili do spółki Dintenfassa, który wniósł kapitał.

 

 

 

Tekst i zdjęcia: własne, z oficjalnej strony miasta Tarnowa www.tarnow.pl , Muzeum Okręgowego w Tarnowie www.muzeum.tarnow.pl oraz z domeny publicznej.

Zdjęcie Jana Głuszaka DAGARAMY ze strony http://tarnowskikurierkulturalny.blox.pl