Józef Kalasanty Pędracki – najwybitniejszy burmistrz Tarnowa sprzed autonomii
Józef Kalasanty Pędracki (1825-1883) sprawował funkcję burmistrza Tamowa w okresie Powstania Styczniowego. Od niego to właśnie zaczniemy nasz poczet burmistrzów i prezydentów miasta Tarnowa. Ojciec Józefa Pędrackiego, były kapitan armii Księstwa Warszawskiego, Kazimierz Pędracki, przybył do Tamowa, z pobliskiego Wojnicza. Przyszły burmistrz Tamowa urodził się w 1825r. w Tarnowie, w kamienicy Puchalskiego na Zawalu. Jego matką była Marianna z domu Serafin. W Tarnowie Pędracki ukończył 6 klas austriackiego gimnazjum, następnie złożył odpowiednie egzaminy i w 184 7r. objął urząd mandatariusza w majątku ziemskim na Baranowszczyźnie. Gdy w 1848r. Galicję objęła Wiosna Ludów, porzucił pracę i udał się do Lwowa. Tam, podczas rewolucyjnych walk, w marcu 1848r. stanął na barykadzie w szeregach Gwardii Narodowej (konkretnie w Legii Akademickiej). Po upadku rewolucji we Lwowie, czyli po ostrzelaniu miasta z armat przez feldmarszałka Wilhelma Hammersteina (wtedy to spłonęła uniwersytecka biblioteka, a w niej bezcenne archiwalia i biblioteka tynieckiego klasztoru, wywiezione na nieszczęście z Tamowa do Lwowa), Józef Pędracki wrócił do Tarnowa.
W swym mieście rodzinnym niedawny rewolucjonista przyjął posadę diurnisty (przepisywacza akt) w tarnowskim magistracie. Tutaj powoli piął się po szczeblach urzędniczej drabiny. W 1850r. został asesorem, a w 1858r. burmistrzem miasta Tamowa po raz pierwszy. Zbliżały się gorące, przedpowstaniowe lata 60. XIX wieku. W Królestwie Polskim i w Galicji społeczeństwo ogarnęły patriotyczne nastroje, niejako podskórnie, nie rzucające się w oczy władz, rozwijała się spiskowa robota. Władze austriackie, chcąc się zabezpieczyć przed patriotycznymi manifestacjami ludności, chciały obarczyć odpowiedzialnością za nie burmistrza Pędrackiego. W obliczu takiej sytuacji zrezygnował on z urzędu.
W 1861 r. zwolniony z obowiązków ojca miasta, założył ze wszech miar pożyteczną dla ludności. Powszechną Kasę Oszczędności. Został też jej pierwszym dyrektorem. Na rok przed wybuchem powstania Pędracki, za namową władz przyjął ponownie urząd burmistrza w Tarnowie. W tym czasie należał już do tajnej Ławy Obwodowej “Czerwonych”. Oprócz Pędrackiego, należeli do niej w Tarnowie: Władysław Anczyc, Franciszek Eliasiewicz, Józef Dąbrowski, Antoni Uhma i późniejsi burmistrzowie miasta Klemens Rutowski i Feliks Jarocki. Józef Pędracki będąc członkiem tej tajnej organizacji i jednocześnie rządowym burmistrzem miasta, miał możliwości znaleźć legalną osłonę dla pracy niepodległościowej.
“Te same bowiem osoby – pisał po latach sekretarz tarnowskiego magistratu Franciszek Herzig – które zarządzały brukowaniem ulicy Bernardyńskiej od gmachu sadu obwodowego [dawne budynki poklasztome bernardynów – K.B.J aż do placu Drzewnego, ułożenie chodnika po zachodniej stronie placu Katedralnego i przy hotelu Krakowskim, brukowanie placu między katedrą i szkolą, poszukiwanie węgla kamiennego pod ulicą Seminarską, brały żywy i dodatni udział w rządzie narodowym polskim również i w Tarnowie zorganizowanym, zbierały podatek narodowy i zakupioną broń i amunicję oraz odzież wysyłały za kordon dla wiary powstańczej. Ile przy tych czynnościach potrzeba było przezorności, zimnej krwi i przytomności umysłu, aby omylić czujność władz rządowych f udaremnić przedsiębrane . przez nie rewizje domowe, ten tylko potrafi zrozumieć, kto wówczas żył i na to własnemi patrzał oczami”.
W dniu 9 kwietnia 1864r. Józef Pędracki został zmuszony do ustąpienia z urzędu burmistrza, ale już w listopadzie 1866 r. powrócił po raz trzeci na to stanowisko. Był on ostatnim rządowym, przedautonomicznym burmistrzem Tarnowa. Nowa ustawa gminna weszła w życie 12 sierpnia 1866r. W dniach 18, 26 i 28 marca 1867r. przeprowadzono w Tarnowie wybory do rady miejskiej według nowej ordynacji. Burmistrzem został dr Wojciech Bandrowski.
Józef Pędracki był wiceprezesem Towarzystwa Strzeleckiego (Bractwa Kurkowego) w Tarnowie. Położył on duże zasługi dla jego działalności. Za czasów, gdy był burmistrzem, miasto podarowało bractwu 14 morgów (przeszło 8 hektarów) gruntu z dawnego folwarku miejskiego. Były to początki Ogrodu Strzeleckiego, dzisiejszego parku miejskiego. Najpierw zaczęto budować, jeszcze w 1866r. strzelnicę i neogotycki piękny budynek z wielką salą wewnątrz. Odbywały się tutaj ćwiczenia członków bractwa w sztuce strzelania. Porządek tych ćwiczeń określał odrębny regulamin. Z czasem wokół strzelnicy powstał jeden z najpiękniejszych w całej Galicji – jak wówczas pisano – park.
Dla uczczenia pamięci jego założyciela, w dniu 17 września 1888r. odsłonięte wmurowaną we wschodnią ścianę budynku strzelnicy w Ogrodzie Strzeleckim wielką pamiątkową kamienną tablicę z wyrytym na niej napisem tej treści:
“Józefowi Pędrackiemu, obywatelowi honorowemu, burmistrzowi miasta Tamowa, wiceprezesowi za jego zasługi około założenia ogrodu strzelnicy w dowód wdzięczności – Towarzystwo Strzeleckie w czerwcu 1888 r.”
Było to już pośmiertne uczczenie wiceprezesa przez braci Bractwa Kurkowego, albowiem Józef Pędracki zmarł w. Tarnowie 11 kwietnia 1883r. i został pochowany na starym cmentarzu. Niestety, nie wiadomo gdzie znajduje się jego grób.
Z małżonką Marianną z Żelazowskich miał troje dzieci; córki Jadwigę ur. w 1865 r., Izabelę ur. w 1886 r. i syna Stanisława ur. w 1869 r.