Park Strzelecki

Park Strzelecki to jeden z najpopularniejszych terenów zielonych w Tarnowie. Funkcję spacerowego ogrodu miejskiego pełni od momentu powstania w 1866 roku. Wówczas to z położonych na peryferiach miasta folwarków Dyksonówka i Podwale wydzielono kilkuhektarową działkę z przeznaczeniem na strzelnicę i ogród miejski. Na terenie otrzymanym w 1866 roku od Rady Miejskiej Towarzystwo Strzeleckie zbudowało swoją siedzibę oraz obwałowaną strzelnicę, której zarys widoczny jest do dziś. Na pozostałej części działki założono park, zwany od początku „strzeleckim”.

Park podzielony był na dwie części – część spacerową od wschodu oraz gospodarczą od zachodu. Część gospodarcza składała się z ogrodu warzywnego (obecnie ogródek jordanowski) i pomologicznego, czyli szkółek drzew owocowych i ozdobnych (obecnie stok powyżej ogródka jordanowskiego). Park jak żywy organizm zmieniał się i nadal podlega przeobrażeniom. Jego kompozycja ma charakter typowy dla wcześniejszych założeń parkowych z początku XIX wieku. Grzbiet wzniesienia zajmuje owalny gazon z wodotryskiem. W kierunku ulicy Słowackiego opada krótki, południowy stok, pierwotnie z przewagą trawników, obecnie dość gęsto zadrzewiony. Po długim, łagodnym stoku północnym spływały faliście ścieżki oplatające nieregularne dywany zieleni i w najniższej części okalające staw. Z biegiem czasu drzewa i krzewy rozrastały się, a także pojawiały się samorzutnie siewki drzew, dodatkowo zwiększając zwarcie drzewostanu. Park ulegał również wielu planowym modyfikacjom, przez co zatraciła się jego jasna dawniej kompozycja krajobrazowa. Jednak pomimo tylu zmian, pierwotny układ założenia jest czytelny do dziś.

Ciekawa jest historia stawu. Został on wykopany równocześnie z zakładaniem ogrodu w celu odprowadzenia nadmiaru wód z mocno podmokłej północnej części parku. Niewiele to jednak pomogło, bo teren ten wciąż był błotnisty, a „psująca” się woda w stawie stanowiła uciążliwość, co doprowadziło do zasypania stawu w 1913 roku. Po odtworzeniu stawu jego brzegi umocniono betonem, alejki wyasfaltowano, na wyspie zbudowano mauzoleum.

Istotą każdego ogrodu jest jego roślinność, a ta w Ogrodzie Strzeleckim z pewnością jest godna uwagi. W drzewostanie, oprócz rodzimych gatunków, znajdziemy drzewa sprowadzone z różnych części świata, jak tulipanowiec amerykański, platan, choina kanadyjska czy rosnące obok wodotrysku daglezje, miłorzęby japońskie, a także bardzo wiele kasztanowców białych. Dominującym gatunkiem drzew jest klon. Występują tu wszystkie trzy gatunki rodzime – zwyczajny, jawor i polny oraz kilka obcych – srebrzysty, jesionolistny, czy rzadko spotykany w Polsce klon kapadocki. Niektóre drzewa pochodzą jeszcze z pierwotnych nasadzeń, a więc mają około 150 lat, np. dęby w dolnej części alejki biegnącej wzdłuż ulicy Piłsudskiego.

O atrakcyjności Parku Strzeleckiego stanowi również jego architektura. Najokazalszym obiektem jest neogotycki pałacyk Towarzystwa Strzeleckiego z 1866 roku, który po II wojnie światowej był siedzibą Komendy Hufca ZHP, a od 2004 roku znajduje się w posiadaniu Bractwa Kurkowego (obecnie odrestaurowany budynek jest siedzibą tarnowskiej Galerii Miejskiej). Stojący obok pałacu budynek w stylu secesji wiedeńskiej to dom ogrodnika miejskiego, którego budowę ukończono w 1907 roku.
W związku z budową w Tarnowie wodociągu pojawił się projekt wykonania w parku wodotrysku, który zrealizowano w 1912 roku. Fontanna ta ma formę zagłębionej niecki, w której na postumentach siedzą cztery lwy, trzymające na głowach wielki talerz z postacią greckiej bogini Hebe, uosabiającej młodość. Przy alejce okalającej gazon stoi metalowy kurant wodny w formie zdobionej kolumny z misą na wodę. Najbardziej znanym obiektem parku, a zarazem jedną z wizytówek Tarnowa, jest mauzoleum generała Józefa Bema.
Na wzmiankę zasługuje także ogrodzenie parku. Pierwotnie był to żywopłot, od 1902 roku drewniany parkan. Betonowo-metalowe ogrodzenie wraz z bramą wejściową od strony ulicy Piłsudskiego wybudowane w 1927 roku.

Park Strzelecki był pierwszym w Tarnowie tak dużym, publicznym terenem rekreacyjnym, stąd ogromne powodzenie, jakim cieszył się od początku swego istnienia. Urządzano w nim większość festynów i koncertów, których centralnym punktem była nieistniejąca już drewniana altana obok wodotrysku. Po II wojnie światowej przeniesiono organizację zabaw w inne miejsca miasta, przez co charakter parku zmienił się na spokojniejszy, spacerowo-kontemplacyjny, aczkolwiek niektóre masowe imprezy nadal urządzane są tutaj, jak np. „Bieg Sokołów” z okazji Święta Niepodległości 11 Listopada.
Zgoła inny charakter ma gwarny zazwyczaj ogródek jordanowski, wyposażany w coraz bezpieczniejsze i nowocześniejsze urządzenia zabawowe. Nieco powyżej ogródka rosną dęby, klony oraz lipa posadzone w ostatnich latach dla upamiętnienia odbywających się w mieście wydarzeń związanych z ochroną przyrody. W tej scenerii wręczane są corocznie statuetki „Tarnowskiego Ekologa” – nagrody Prezydenta Miasta Tarnowa honorujące osoby najbardziej zaangażowane w działania na rzecz ochrony przyrody.