Kasa Oszczędności Miasta Tarnowa

Budynek przy ulicy Wałowej 10 powstał specjalnie na potrzeby Kasy Oszczędności miasta Tarnowa, która była pierwszą i przez kilkadziesiąt lat jedną z najpoważniejszych instytucji finansowych miasta. Kasa owa wspomagać miała drobny handel, rzemiosło i przemysł miejscowy, jednocześnie kredytując inwestycje miejskie i przeznaczając część zysków na wsparcie rozmaitych instytucji społecznych w Tarnowie oraz inicjatyw kulturalnych.

Gmach powstał w latach 1880-1882 według projektu Karola Polityńskiego, jednego z najwybitniejszych projektantów miasta Tarnowa, budowniczego miejskiego. Początkowo postanowiono budować siedzibę nie tylko dla samej Kasy, ale także dla innych władz autonomicznych, albowiem Magistrat myślał w owym czasie o nowej siedzibie i deklarował wsparcie finansowe dla inwestycji. W końcu jednak sama kasa 3 lutego 1880 roku zakupiła posesję przy ulicy Wałowej. 31 marca tego samego roku postanowiono, że w projektowanym budynku parter zajmować będzie Kasa Oszczędności Miasta Tarnowa, zaś piętro przeznaczone będzie na salę koncertową i balową. Budowa napotykała na przeszkody, kwestionowano umiejętności budowniczych oraz materiał używany do postawienia gmachu. Sprzeciw powstał także wobec faktu zatrudnienia krakowskiego inżyniera, Jana Krzyżanowskiego, na stanowisku kierownika budowy. Oto co na ten temat pisała tarnowska „Pogoń” z 1 maja 1882 roku. „Budowa gmachu dla Kasy Oszczędności, która ma być ukończoną i oddaną w lipcu, natrafia ciągle na nowe przeobrażenia i nowe pomysły. Oprócz różnych niedokładności popełnionych wewnątrz gmachu, murarze zaczęli wyrąbywać otwory okien, które teraz okazały się za małe. Nie trzeba znawcy by zauważyć, że cała budowla się osłabi przez wyrąbanie kilkudziesięciu okien, zwłaszcza gdy wyrąbywać zaczną wewnątrz w półkole sklepione otwory na czworograniaste żelazne okiennice. Również kamień piaskowiec użyty do budowy jest mało zwarty, okruszyć go można ręką. Kamieniarze podczas obrabiania odpadłe kawałki łatali cementem. Dlaczego nie powierzono budowy twórcy planu ale powierzono budowniczemu z Krakowa, który dojeżdżając do Tarnowa nie mógł wszystkiego doglądnąć i wykonać według planów? Ot! Zwykły to los naszych budowli publicznych!”.

Jest to budowla skonstruowana z dwu przenikających się brył, w stylu neorenesansowym z bardzo bogatą dekoracją sztukateryjną. Budynek reprezentuje najbardziej okazałych budowli epoki historyzmu i eklektyzmu w Tarnowie. Gmach tarnowskiej Kasy Oszczędności jako budowla publiczna stawiana przez miejscowe środowisko, w przeciwieństwie do budowli rządowych jakie wznoszono wówczas w mieście, miał wyjątkowo reprezentacyjny charakter. Pomyślany był jako swoiste centrum finansowe i kulturalne miasta, spełniając tę rolę przez niemal sześćdziesiąt lat, do 1939 roku, choć po wojnie także w tym budynku siedzibę miało kilka instytucji kulturalnych. W gmachu oprócz Kasy Oszczędności mieściły się także, obok lombardu, prywatne szkoły muzyczne. Od 1951 roku, przez trzydzieści sześć lat gospodarzem budynku był Bank PKO. Obok państwowego banku ulokowało się tutaj także Biuro Wystaw Artystycznych, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Tarnowskiej (do 1990 roku), Towarzystwo Literacki im. Adama Mickiewicza, Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne. Dwa lata po przemianach ustrojowych, w 1991 roku, wszystkie wspomniane instytucje zostały wyprowadzone z budynku, który na własność został przejęty przez Bank Przemysłowo-Handlowy.