Wystawa plenerowa TNF: Werki. Wajda. Renata Pajchel

Renata Pajchel rozpoczęła współpracę z Andrzejem Wajdą przy filmie Wszystko na sprzedaż (1968). Przekonała go do siebie pewnością, z jaką broniła własnego wyboru zdjęć, które miały posłużyć jako materiał reklamowy. Nigdy później nie wątpił już w jej racje i intuicję. Współpracowali przez trzydzieści lat przy ponad dwudziestu produkcjach, między innymi Weselu (1973), Ziemi obiecanej (1975), Człowieku z marmuru (1977), Dantonie (1983), Biesach (1988), Korczaku (1990) czy Katyniu (2007).
Podczas kręcenia filmu Panny z Wilka (1979) artystka mówiła:
„Wajda, obserwując, jak ustawiam i wykonuję zdjęcie, kazał jeszcze raz kręcić scenę tak, jak ja robiłam zdjęcia. Takie sytuacje należą do rzadkości, ale przynoszą największą satysfakcję fotosiście”.

To fotograficzny autorytet i pierwsza polska autorka werków, która nie tylko wypromowała w Polsce ten lekceważony wcześniej filmowy zawód, ale również ustawiła w nim poprzeczkę bardzo wysoko, podnosząc go do rangi sztuki. Ukończyła Wydział Operatorski łódzkiej Szkoły Filmowej, jednak nigdy nie stanęła za kamerą – wybrała aparat fotograficzny. W fenomenalny sposób doprowadziła do całkowitej zmiany myślenia o pracy fotografa na planie; jej prekursorskie podejście, porzucające statyczność ujęcia na rzecz reporterskiej dynamiki, sprawiło, że uchwycone przez nią kadry ujmują realizmem. Jest w nich uważność, odwaga, wyczucie kompozycji i przede wszystkim – intuicja właściwa chwili, gdy ruch, spojrzenie i gest tworzą jedyny w swoim rodzaju i godny zapamiętania moment.

WERK – Jeśli odwołać się do fachowych definicji, to specyficzny, użytkowy i wydawałoby się mało artystyczny gatunek fotografii. To zdjęcie dokumentujące cały plan filmowy oraz ekipę w trakcie pracy, które, w odróżnieniu od fotosu, naśladującego ustawienie kamery, nie jest odzwierciedleniem kadru filmowego. Werki zwykle wykonywane są na zlecenie producenta filmu i wykorzystywane potem jako materiał reklamowy, bywają też pamiątką z planu lub dokumentacją jego detali. W przypadku werków prezentowanych na wystawie dzieła te wypełniają zadanie znacznie donioślejsze – jak wspomina dziś Krystyna Zachwatowicz-Wajda: „Oglądam teraz Jej zdjęcia z nieustającym podziwem i wdzięcznością za to, że uwieczniła na tych fotografiach pracę reżysera i aktorów i tak ulotne chwile poza ujęciami filmowymi. Jest najwspanialszym kronikarzem tamtych, najważniejszych dla mnie lat”.

Wystawa WERKI. WAJDA. RENATA PAJCHEL powstała dzięki współpracy Stowarzyszenia Filmowego KINOART i Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy w ramach obchodów jubileuszu 95. urodzin Andrzeja Wajdy.