Europejskie Dni Dziedzictwa 2019 „Mościce – miasto z kapelusza”

Budowę nowoczesnej fabryki chemicznej prowadził sam prezydent – Ignacy Mościcki. Pod Tarnów, w szczere pola, zjechało tysiące pracowników. Inwestycja tak rozpaliła wyobraźnię Polaków, że fabrykę i zaprojektowane od podstaw miasto – ogród, zbudowano w kilka lat.

Wystawa archiwalnych fotografii prezentujących życie codzienne, historię fabryki i dzielnicy przemysłowej Tarnowa jest dostępna do zwiedzania w dniach 13 – 15 września 2019 r. w foyer Centrum Sztuki Mościce.

Wydarzenia w ramach cyklu:

• 13 września 2019 r. godz. 10:00 – 11:00 Wykład„Kaszkiet i kapelusz, codziennie i od święta – moda w przedwojennych Mościcach”

• 14 września 2019 r. godz. 10:00 – 12:30 Warsztaty „Zoom na Mościce – projektujemy przyjazne miasto”

• 15 września 2019 r. godz. 10:00 – 11:30 „Spacery po Mościcach. Życie na wyciągnięcie ręki. Część I”

• 15 września 2019 r. godz. 12:00 – 13:30 „Spacery po Mościcach. Życie na wyciągnięcie ręki. Część II”

Kaszkiet i kapelusz, codziennie i od święta – moda w przedwojennych Mościcach

13 września 2019r. godz. 10:00 – 11:00

Wykład i prezentacja dla grup szkolnych i osób indywidualnych

Skąd docierały do Mościc trendy i skąd brało się ubrania, skoro nie było sieciówek odzieżowych i galerii handlowych? Korzystając z fotografii archiwalnych udostępnionych przez potomków pierwszych mieszkańców Mościc, zabierzemy was podróż po historii mody i stylu życia tamtych lat.

Do budowy fabryki chemicznej pod Tarnowem, z całej Polski zjechało kilka tysięcy ludzi. Byli to ludzie wielu klas – absolwenci najlepszych europejskich uczelni, mieszkańcy podtarnowskich wsi i miasteczek a także robotnicy pracujący najemnie przy dużych budowach i osiedlający się tam, gdzie była praca. Co noszono w Mościcach, na co dzień i od święta? Czym się różnią nakrycia głowy i dlaczego je noszono? Dlaczego dawniej strój pokazywał zamożność, wykształcenie albo zawód?

Prowadzenie: Anna Świętek, znawczyni i pasjonatka historii mody, wykładowczyni na Akademii Sztuk Pięknych im. W. Strzemińskiego w Łodzi, pracująca w Centrum Sztuki Mościce.

Zapisy:edukacja@csm.tarnow.pl tel. 14 633 46 11, 14 633 46 10

Zoom na Mościce – projektujemy przyjazne miasto

14 września 2019 r. godz. 10:00 – 12:30

Wyobraź sobie czystą kartkę. Masz za zadanie zaprojektować miasto, w którym będzie się dobrze mieszkać. Co zbudujesz, co zasadzisz i jak ustawisz względem siebie, aby stworzyć przyjazne miejsce dla ludzi? Zadanie jest ułatwione – wesprzemy się pierwszymi planami Mościc – miasta-ogrodu i zrobimy badanie w terenie.

Warsztaty dla dzieci 7 – 13 lat. Podczas szybkiego spaceru od Parku Kwiatkowskiego poprzez pałacyk Kwiatkowskiego i główny budynek fabryki chemicznej zapoznamy się z pierwszymi planami zagospodarowania przestrzennego Mościc. Przejdziemy się drogą, którą codziennie do pracy chadzali dyrektorzy i zwykli pracownicy fabryki. Zastanowimy się w grupie, co jest potrzebne przyjaznemu miastu? Co było komfortem niemal 100 lat temu, a co rozumiemy przez komfort teraz? Na przykładzie Mościc wiemy już, że wizja projektowanego miejsca i perspektywiczne myślenie o jego mieszkańcach i funkcjach jakie ma pełnić, to klucz do sukcesu.

Po badaniach w terenie wrócimy do Centrum Sztuki Mościce i odtworzymy w 3D pierwsze plany Mościc. Zaznaczymy fabrykę, ulice, domy, parki i skwery. Opowiemy czym jest zagospodarowanie przestrzenne i dlaczego – zanim coś wybudujemy, czy stworzymy – powinniśmy to zaprojektować. A potem wzbogacimy nasz projekt o dowolne miejsca, budowle, urządzenia, jakie podsunie nam wyobraźnia.

Warsztaty poprowadzi Dorota Omylska-Bielat – plastyczka, tarnowska aktywistka i działaczka społeczna. Odkąd zaczęła pracować w Centrum Sztuki Mościce, wciąż poznaje dziedzictwo Mościc i  jest nim mocno zafascynowana.

Zapisy: edukacja@csm.tarnow.pl tel. 14 633 46 11, 14 633 46 10. Grupa może liczyć do 15 osób.

 Spacery po Mościcach. Życie na wyciągnięcie ręki

15 września 2019 r. godz. 10.00 – 11.30 i 12.00 – 13.30

Spacery przebiegną dwoma trasami. Będą poprowadzone według architektury modernistycznej i pierwszych nasadzeń.

• Spacer część I, godz. 10:00 – 11:30.Zbiórka pod Pałacykiem Kwiatkowskiego.
  Osiedle północne, najstarsza część Mościc: park Kwiatkowskiego i mała architektura, pałacyk Kwiatkowskiego przy ul. Jarzębinowej, wille dyrektorów fabryki, Hellerówka, budynek GK Azoty SA, kasyno, domy dla kawalerów.
  
  
• Spacer część II, godz. 12:00 – 13:30.Zbiórka pod CSM.
  Osiedle “Za Torem”: kościół, przychodnia, szkoła podstawowa, modernistyczny dworzec kolejowy, rzeźba Wilhelma Sasnala, kamień węgielny osiedla i zabudowa szeregowa na ul. Obrońców Lwowa, wille modernistyczne i ogrody przy ul. Norwida i Willowej.

Kim byli pierwsi mieszkańcy Mościc? Jak mieszkali, czym się zajmowali i co robili w czasie wolnym od pracy? Podczas spaceru przybliżymy portrety budowniczych, pracowników fabryki i pierwszych mieszkańców przyfabrycznego osiedla. Dotrzemy do najstarszych budynków mieszkalnych i publicznych.

Mościce – wszędzie blisko. Niemal równolegle z budową nowoczesnej fabryki chemicznej (Państwowej Fabryki Związków Azotowych) myślano w Mościcach o przestrzeni mieszkalnej. Początkowo doraźnie – budując szesnaście murowanych domów dla urzędników i wyższej kadry oraz osiemnaście drewnianych baraków dla robotników. Z czasem planowo – przystępując do budowy osiedli mieszkaniowych już w trakcie rozruchu fabryki. Inwestycja państwowa, jaką była budowa fabryki, była tak wyjątkowa i nowatorska, że rozpalała wyobraźnię i budziła niemal fanatyczny entuzjazm jej budowniczych. Pracowano w dzień i w noc.  Fabrykę z willą dyrektora, kasynem, osiedlem dla inżynierów i kadry technicznej, w jej bezpośrednim sąsiedztwie, wybudowano w 2,5 roku, miasto przyfabryczne skąpane w zieleni – w 4 lata.

Z nakazem pracy przy budowie fabryki – pod Tarnów – zjechali wybitni specjaliści, zarówno Polacy jak i obcokrajowcy, ówczesna elita, mająca służyć budowie nowego państwa. Równolegle z kadrą inżynieryjną kilka tysięcy niewykwalifikowanych, pełnych zapału i wiary w lepsze jutro ludzi, przyjechało pracować na budowie. Pochodzili z pobliskich wsi, miasteczek, a także z oddalonego o kilka kilometrów Tarnowa. Przybywali też z dalszych rejonów, z okolic Krosna i Jedlicza, gdzie zakończono budowę rafinerii ropy naftowej. Stamtąd rekrutowano też część przyuczonej kadry technicznej i budowlanej. Co spowodowało, że do budowy fabryki w szczerych polach, zdecydowało się przyjechać  niemal 7 tysięcy ludzi? Jak mocna była wiara i zaufanie społeczne do odważnej wizji polskiego rządu? Przecież początkowo była to jedynie piękna opowieść.

Na budowę pracownicy docierali pieszo, co zamożniejsi na rowerach. Dla dojeżdżających z dalszych stron, uruchomiono specjalnie przystanek kolejowy. Dla kawalerów zbudowano dwa hotele. Przyfabryczne osiedle szybko zmieniło się w wygodną i dobrze skomunikowaną dzielnicę, bo ludzie byli potrzebni do pracy. Dom z ogródkiem i dobre zarobki były silnym magnesem, aby osiedlić się w Mościcach. Teren zostało podzielony ulicami na odrębne strefy – pracy, zamieszkania, usługową i rekreacyjną. Bliskość zamieszkania sprzyjała relacjom społecznym, rekreacji i rozwojowi kultury. Bogate zaplecze socjalne zapewniało wygodne warunki do życia, a bliskość natury – korzystne warunki zdrowotne. Mościce były polskim Eldorado tamtych czasów.

Praca w jednym zakładzie sprzyja integracji i rozkwitowi życia społeczno-kulturalnego. Mieszkańcy skupiają się w chórze zakładowym i orkiestrze dętej, przy kaplicy a niebawem odrębnej parafii (uroczystości  religijne) i licznych sekcjach w klubach sportowych. Mieszkańcy uprawiają przydomowe ogrody kwiatowo-warzywne. Wypoczywają nad Białą. Rozwój Mościc i fabryki przerywa II wojna światowa.

Czapki z głów! To wszystko zakrawa na cud!

Spacery poprowadzi Barbara Bułdys – znawczyni i miłośniczka Mościc, kierująca Działem Sztuki w Muzeum Okręgowym w Tarnowie i Dorota Omylska-Bielat – działaczka społeczna zafascynowana dziedzictwem Mościc, pracująca w Centrum Sztuki Mościce.

Zapisy:edukacja@csm.tarnow.pl tel. 14 633 46 11, 14 633 46 10. Grupa może liczyć do 30 osób