Dawny Klasztor Bernardynów

ul. Bernardyńska   24

33-100Tarnów

Poczta: Tarnów

Gmina: Tarnów

Powiat: Tarnów

Województwo: Małopolskie

Opis

Franciszkanie-obserwanci zwani bernardynami sprowadzeni zostali do miasta przez Jana Amora Tarnowskiego w 1459 roku. Klasztor wzniesiony został, zgodnie z regułą bernardyńską, na zewnątrz miasta i zajął jeden z ogrodów przylegających do południowego odcinka muru miejskiego. Pierwotnie był prawdopodobnie drewniany i od początku traktowany jako tymczasowy. W 1468 roku rozpoczęta została przez Jana Amora budowa murowanego zespołu klasztornego otoczonego osobnym murem obronnym, trwająca do końca wieku piętnastego. Rozpoczęto ją od budowy właśnie kościoła zakonnego, później budowano dom zakonny, wreszcie mur obronny. Z całą pewnością budowa sfinansowana została przez wspomnianego właściciela miasta, jakkolwiek spory udział w całym przedsięwzięciu mieli również zakonnicy. Jako budowniczy odnotowany jest mnich budowniczy Antoni z Jarocina. Ostateczne zakończenie prac budowlanych nastąpiło prawdopodobnie około 1499 roku, niemniej jednak wyposażanie całego zespołu w sprzęty, jak i rozwój zespołu gospodarczego trwało znacznie dłużej. Do kościoła od strony południowej przylegał trójskrzydłowy klasztor, zamykający wraz z kościołem przestrzeń prostokątnego wirydarza. W parterze skrzydła wschodniego, na styku ze ścianą prezbiterium, usytuowana została zakrystia, będąca jednocześnie przejściem z klasztoru do kościoła, przy niej zaś zlokalizowano zapewne odrębny skarbiec.
Całe zrealizowane założenie wykazywało cechy typowe dla budownictwa bernardyńskiego z tego okresu. W grupie obronnych klasztorów bernardyńskich, powstających równolegle lub nieco później powtarzała się, podobnie jak w Tarnowie, charakterystyczna kompozycja z kompleksem budynków zgrupowanych wokół prostokątnego wirydarza, w której kościół usytuowany był po stronie północnej.
Tarnowski kościół spłonął po raz pierwszy w 1614 roku, został złupiony podczas potopu szwedzkiego. Mimo systematycznego upadku miasta od czasu najazdu szwedzkiego w klasztorze kwitło zarówno życie gospodarcze (był to spory kompleks gospodarczy), jak i religijne, czego owocem była jego rozbudowa na przełamie siedemnastego i osiemnastego wieku.
Dekretem cesarza Józefa II w 1781 roku, już po pierwszym rozbiorze Polski w 1772r., zniesiona została małopolska prowincja bernardynów w granicach ziem zajmowanych przez Austriaków, jakkolwiek klasztor tarnowski jeszcze istniał. W 1785r. powołana została formalnie diecezja tarnowska, a równolegle tzw. Fundusz Religijny, który zaczął przejmować majątki kościelne. Decyzją z 20 maja 1789r. władze austriackie zlikwidowały klasztor, zaś zakonnikom pozwolono przenieść się do opuszczonego wcześniej klasztoru Bernardynek.
Klasztor użytkowano na przełomie XVIII i XIX w. na rozmaite cele, nie mamy do końca pewności na jakie. Zasadnicze zmiany nastąpiły z końcem XVIII w. Klasztor spłonął w latach 1809 i 1814, po których to nieszczęściach został opuszczony, jakkolwiek z pewnością przetrwały elementy konstrukcyjne kościoła i klasztoru. Dopiero w l. 1823-25 zapadła decyzja dokonania gruntownej przebudowy całego kompleksu, w tym przebudowy kościoła na nową siedzibę Sądu Szlacheckiego (Forum Nobilium).
Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku adaptowano mocno zużyty budynek sądu na siedzibę tarnowskiego magistratu, który urzędował tu w latach 1931-1960. Później budynek zajmowały przeróżne instytucje: dyrekcja inwestycji, muzeum, archiwum, PCK, Towarzystwo Przyjaciół Lwowa, Polski Związek Emerytów i Rencistów. Budynek przy ul. Bernardyńskiej 24, dawny kościół klasztoru Bernardynów do dziś zachowuje charakter administracyjny, za wyjątkiem parteru – części dolnej dawnego prezbiterium, oddanego w 1964 r. parafii kościoła polskokatolickiego p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego.

Galeria

Zmodyfikowano: 29 maja 2020

Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej